Пиротехника воситаларидан фойдаланиш ўзини ва ўзгалар соғлиғи ҳамда ҳаётини хавф остига қўйиш демакдир
“Янги йил” байрами учун безатилган арча, қорбобо ва қор қиз образлари байрамга ўзгача кўрк ва кафият бағишлайди. Бу вақтда халқимиз орасида “паққилдоқ” деб аталадиган пиротехника буюмларининг ноқонуний савдоси авж олади. Айрим шахслар томонидан қонунга хилоф равишда пиротехника буюмлари олиб келиниб даромад олиш илинжида бошқа шахсларга сотиш ҳолатлари тез-тез учрайди. Яқинларингиз, жумладан ёш болалар ва кекса ёшдаги кишилар байрам сайилларига чиққан вақтда “паққилдоқ” овози кўнгилни хира қилиб, байрам кайфиятига ўз таъсирини ўтказмай қолмайди. Аксарият ҳолларда пиротехника буюмларидан вояга етмаганлар фойдаланаётганлиги, натижада ўзлари шикастланиб қолаётганлиги ачинарли ҳолдир.
Пиротехника буюмларининг ноқонуний савдоси учун қонунда маъмурий ва жиноий жавобгарлик белгиланган.
Жумладан, Ўзбекистон Республикаси Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 1852-моддасида “Пиротехника буюмларининг қонунга хилоф муомаласи” учун маъмурий жавобгарлик белгиланган бўлиб, унга кўра пиротехника буюмларини қонунга хилоф равишда ишлаб чиқариш, тайёрлаш, сақлаш, ташиш, жўнатиш, улардан фойдаланиш, худди шунингдек уларни қонунга хилоф равишда Ўзбекистон Республикасига олиб кириш (Ўзбекистон Республикасидан олиб чиқиш) ёки ўтказиш ҳуқуқбузарлик ашёларини мусодара қилиб, базавий ҳисоблаш миқдорининг беш бараваридан йигирма бараваригача миқдорда жарима солишга сабаб бўлади.
Шунингдек, Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг
2501-моддасида “Пиротехника буюмларининг қонунга хилоф муомаласи” учун жиноий жавобгарлик белгиланган бўлиб, унга кўра “Пиротехника буюмларини қонунга хилоф равишда ишлаб чиқариш, тайёрлаш, сақлаш, ташиш, жўнатиш, улардан фойдаланиш, худди шунингдек уларни қонунга хилоф равишда Ўзбекистон Республикасига олиб кириш (Ўзбекистон Республикасидан олиб чиқиш) ёки ўтказиш анча миқдорда ёхуд шундай ҳаракатлар учун маъмурий жазо қўлланилганидан кейин содир этилган бўлса, базавий ҳисоблаш миқдорининг эллик бараваридан юз бараваригача миқдорда жарима ёки уч юз олтмиш соатгача мажбурий жамоат ишлари ёки икки йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёки бир йилдан уч йилгача озодликни чеклаш ёхуд уч йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади,
Ушбу модданинг 2-қисмига мувофиқ пиротехника буюмларини қонунга хилоф равишда ишлаб чиқариш, тайёрлаш, сақлаш, ташиш, жўнатиш, улардан фойдаланиш, худди шунингдек уларни қонунга хилоф равишда Ўзбекистон Республикасига олиб кириш (Ўзбекистон Республикасидан олиб чиқиш) ёки ўтказиш кўп миқдорда, бир гуруҳ шахслар томонидан олдиндан тил бириктириб, такроран ёки хавфли рецидивист томонидан, мансаб мавқеини суиистеъмол қилиш йўли билан содир этилган ҳолларда ҳамда баданга ўртача оғир ёки оғир шикаст етказилишига сабаб бўлса базавий ҳисоблаш миқдорининг юз бараваридан икки юз бараваригача миқдорда жарима ёки икки йилдан уч йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёки уч йилдан беш йилгача озодликни чеклаш ёхуд уч йилдан беш йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади.
Ушбу модданинг 3-қисмига мувофиқ пиротехника буюмларини қонунга хилоф равишда ишлаб чиқариш, тайёрлаш, сақлаш, ташиш, жўнатиш, улардан фойдаланиш, худди шунингдек уларни қонунга хилоф равишда Ўзбекистон Республикасига олиб кириш (Ўзбекистон Республикасидан олиб чиқиш) ёки ўтказиш жуда кўп миқдорда, уюшган гуруҳ томонидан ёки унинг манфаатларини кўзлаб содир этилган ёки одам ўлишига сабаб бўлса беш йилдан саккиз йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади.
Ушбу модданинг 4-қисмига мувофиқ пиротехника буюмларини қонунга хилоф равишда ишлаб чиқариш, тайёрлаш, сақлаш, ташиш, жўнатиш, улардан фойдаланиш, худди шунингдек уларни қонунга хилоф равишда Ўзбекистон Республикасига олиб кириш (Ўзбекистон Республикасидан олиб чиқиш) ёки ўтказиш одамлар ўлимига, бошқача оғир оқибатларнинг келиб чиқишига сабаб бўлса саккиз йилдан ўн йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади.
Пиротехника буюмлари муомаласи бўйича самарали давлат назорати ўрнатилиши энг аввало фуқаролар манфаатларини ҳимоя қилишда, хусусан уларнинг саломатлиги ва жамоат хавфсизлигини таъминлашда муҳим роль ўйнайди.
Пиротехника воситаларидан ноқонуний фойдаланиш нафақат инсонлар тинчлиги ва осойишталигини бузиши, балки инсонлар саломатлигига ҳам зарар етказиши мумкин.
Пиротехника буюмларининг қонунга хилоф муомаласи бўйича 2022 йил давомида жиноят ишлари бўйича Шароф Рашидов туман суди томонидан 19 та шахсга нисбатан 19 та маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишлар кўриб чиқилган бўлиб, улардан 18 нафарига 26.010.000 сўм жарима жазоси тайинланиб, 1 нафар шахсга нисбатан иш ҳаракатдан тугатилган. Кўрилган ишлар тахлил қилганида 15 та ҳолатда 30 ёшгача бўлган ёшлар, 4 та ҳолатда 30 ёшдан 60 ёшгача бўлган фуқаролар пиротехника буюмларининг қонунга хилоф муомаласи билан шуғулланганлигини кузатиш мумкин.
Бундай мисолларни эса кўплаб келтириш мумкин.
Хулоса ўрнида шуни айтиш жойизки пиротехника воситалари билан ноқонуний муомала қилиш, уларнинг олиш ёки бошқа шахсларга сотиш ортидан ўзингиз ва ўзгалар саломатлигига зарар етказилишига сабабчи бўлманг.
Жиноят ишлари бўйича
Шароф Рашидов туман судининг раиси
Худайбердиев Зокир Раззақович